Wat is eigenlijk een reisboek

Enige reisboek wint niet

Fleur deWeerd heeft met ‘Het land dat maar niet wil lukken’ de Bob den Uyl Prijs 2016 voor het beste Nederlandse reisboek gewonnen. Naast het uitspreken van welgemeende felicitaties moet meteen worden vastgesteld dat het niet om een reisboek gaat, net zo min als bij drie van de overige vier genomineerde titels. Het enige echte reisboek, ‘Honorair Kozak’ van Tommy Wieringa, won de prijs niet.

Wat is eigenlijk een reisboek

Bij de uitreiking van de Bob den Uyl Prijs 2007 vroeg toenmalig jurylid Maarten van Rossem zich vertwijfeld af wat nu eigenlijk een reisboek was. De jury krijgt jaarlijks massa’s totaal onvergelijkbare boeken toegestuurd waarbij de hausse aan ‘correspondentenboeken’ van buitenlandredacteuren van Nederlandse kranten opvallend was. Hoe moest de jury dit zeer pluriforme aanbod vergelijken om er een keus uit te maken? Duidelijker richtlijnen voor de bepaling wat een reisboek was waren noodzakelijk, aldus Van Rossem.
Na de cri de coeur van Maarten van Rossem schijnt de organisatie van de Bob den Uyl Prijs de criteria wat aangescherpt te hebben, maar kennelijk nog onvoldoende, gezien de genomineerden van dit jaar.

De reis moet centraal staan

Bij drie boeken gaat het om buitenlandcorrespondenten die hun reportages aaneengeregen hebben tot een boek. Daarbij treden zij, volgens de mode van new journalism, nadrukkelijk op de voorgrond, maar dat levert nog geen reisboek op. Journalisten reizen niet, ze springen van punt A naar punt B. Want hun doel is het om op die plekken onderzoek te doen of interviews af te nemen. Het reizen zelf is niet van belang. Volgens het welbekende adagium ‘de reis is de bestemming’ hoort in een echt reisboek de reis centraal te staan of in ieder geval de rode lijn te vormen. In een reisboek moet gereisd worden.

De enige inzending met een echt reisboek wint niet

De vierde genomineerde, journaliste Sandra Smallenburg met ‘Expeditie Land Art’, levert een fotoboek af met begeleidende teksten over wereldwijde landschapskunst. Overduidelijk een kunstboek, geen reisboek. Voor het samenstellen van veel boeken moet gereisd worden, maar dat maakt ze nog niet tot reisboeken.
De enige gerechtvaardigde kanshebber, Tommy Wieringa, heeft dus onterecht niet de prijs gekregen, maar hij is in ieder geval nog genomineerd. Jammer voor de vele echte reisboeken die zijn ingezonden voor deze prijs en die door de onjuiste (of ontbrekende) criteria van de jury een kans op nominatie gemist hebben.

Dit is een aan Trouw ingezonden artikel van Evert Jan Groeskamp